Operacje pokojowe UN w byłej Jugosławii.

Gdy w 1991 roku nastąpił rozpad Jugosławii, nacjonalistyczne i etniczne napięcia w byłych republikach kraju doprowadziły do wybuchu wielu krwawych konfliktów.
Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii obejmowała sześć republik i dwie prowincje autonomiczne:
 Bośnię i Hercegowinę
 Chorwację
 Macedonię
 Czarnogórę
 Serbię
 Kosowo
 Wojwodinę
 Słowenię
Geneza rozpadu
Prezydentem Jugosławii od 1953 był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju 1980, kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. Najbardziej "zasłużony" w rozpad jest zachodni finansista Jeffrey Sachs. Przekonał Słowenię i Chorwację do ogłoszenia secesji. Zapewniał, że Zachód uzna ich suwerenność oraz, że ich rozwój ekonomiczny zostanie wsparty przez zachodnie banki.
Proklamowanie niepodległości przez państwa byłej Jugosławii
W 1991 trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię jednostronnie ogłosiły niepodległość po przeprowadzonych wcześniej referendach:
 Republika Chorwacji (25 czerwca)
 Republika Słowenii (25 czerwca)
 Republika Macedonii (8 września)
5 kwietnia 1992 suwerenność ogłosiła również Republika Bośni i Hercegowiny. Po tym rozpad Jugosławii stał się faktem. 4 lutego 2003 w miejsce Jugosławii powstało nowe państwo – Serbia i Czarnogóra, które istniało do 3 czerwca 2006, kiedy to kraj podzielono na 2 państwa:
 Czarnogóra
 Serbia
17 lutego 2008 od Serbii jednostronnie oddzieliło się:
 Kosowo (decyzji tej nie uznała Serbia)
Historia rozpadu i reakcje Serbii
Chorwacja i Słowenia kontra Serbia
Republika Serbii zdecydowanie potępiła decyzje o uchwaleniu niepodległości tych państw, dlatego kiedy Chorwacja i Słowenia proklamowały swoją suwerenność rozpoczęła się druga jugosłowiańska wojna domowa. Doszło do walk armii jugosłowiańskiej (zdominowana przez Serbów) i serbskich ochotników z oddziałami słoweńskimi i chorwackimi. Walki serbsko–słoweńskie ustały po kilku dniach, serbsko-chorwackie toczyły się do końca roku. Zabitych zostało około 10 tysięcy ludzi. Narody byłej Jugosławii mordowały się wzajemnie, rozstrzeliwały jeńców, ludność cywilną i dokonywały czystek etnicznych.
Macedonia, "trzecia Jugosławia", Bośnia i Hercegowina
Kiedy 8 września 1991 niepodległość ogłosiła Macedonia, władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie "trzeciej Jugosławii" (3 stycznia 1992). Wkrótce potem zaczęły rościć pretensje terytorialne do sąsiadów. Niedługo potem, bowiem 5 kwietnia 1992 roku rozpad Jugosławii stał się faktem, ponieważ niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina co spowodowało wojnę w Bośni. Serbia potem połączyła się z Czarnogórą i ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.
Lata 1993-1995
W czerwcu 1993 doszło do nowej wojny, gdy mieszkający na terenie Chorwacji Serbowie ogłosili powstanie swego państwa – Serbskiej Krajiny, której mieszkańcy w nielegalnym referendum opowiedzieli się za związkiem z Jugosławią. Armia chorwacka w lecie 1995 zlikwidowała Serbską Krajinę, łamiąc opór Serbów. Do wojny doszło też w Bośni i Hercegowinie, gdzie Serbowie proklamowali Serbską Republikę Bośni i Hercegowiny, do której chcieli włączyć serbskie enklawy. Na terenie Bośni i Hercegowiny problem był szczególnie skomplikowany, gdyż zamieszkiwały ją trzy narody: Serbowie, Chorwaci i Bośniacy różniące się religią (prawosławie, katolicyzm, islam) , do tego żaden z nich nie zamieszkiwał zwartego obszaru. Wszyscy praktykowali ludobójstwo, co spowodowało, że po zakończeniu wojny niektórzy zbrodniarze wojenni trafili przed międzynarodowy trybunał w Hadze. 12 października 1995 roku w życie weszło zawieszenie broni, jednakże nie było ono wszędzie respektowane.
Rokowania w Dayton
Następnie 1 listopada 1995 rozpoczęły się rokowania w Dayton. Udział w tych rokowaniach wzięli prezydenci Serbii, Chorwacji i Bośni. Dziesięć dni później podpisano pokój i Bośnia stała się krajem niepodległym. Piętnaście dni od tej chwili (czyli 25 listopada) zakończono wojnę w Bośni. NATO czuwało nad przestrzeganiem porozumień.
Początek walki z Kosowem oraz odłączenie się Czarnogóry
Kolejnym punktem zapalnym okazało się zamieszkane przez Albańczyków Kosowo, w którym w 1999 doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami z UÇK. W marcu 1999 rozpoczęły się naloty sił NATO na Serbię wskutek których doszło do przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Nastąpiło wycofanie się oddziałów serbskich z Kosowa i utworzono w nim międzynarodowy protektorat. W wyniku nalotów zginęło ok. 2 tys. mieszkańców Jugosławii, a kolejne kilkaset tysięcy musiało opuścić swoje domostwa. 24 września 2000 władzę stracił Slobodan Milošević, który rok później został aresztowany i zmarł w trakcie procesu w Hadze. W zamian za ekstradycję Slobodana Miloševicia Serbia otrzymała wielomilionowe wsparcie. Wsparcie to było potrzebne, gdyż Serbia była już zrujnowana wojnami i nalotami sił NATO. 3 czerwca 2006 doszło do rozpadu Serbii i Czarnogóry, w wyniku czego powstała Czarnogóra i Serbia. Serbia posiadała dwie autonomiczne prowincje, czyli Kosowo i Wojwodina. Nie doszło do najazdu wojsk serbskich na Czarnogórę, a to dlatego, że Federacja Serbii i Czarnogóry zgodziła się na "rozluźnienie związków".
Ciąg dalszy sporu o Kosowo
17 lutego 2008 od Republiki Serbii odłączyło się Kosowo, ogłaszając niepodległość co spowodowało kryzys w kontaktach międzynarodowych i może spowodować w przyszłości tzw. efekt "domina" m.in w Hiszpanii i Osetii Pd.. Kosowo jest najprawdopodobniej pierwszym państwem, które odłączyło się od Serbii, a nie zostało uznane przez wszystkich – Kosowa nie uznała m.in Rosja, Serbia, Hiszpania, Chiny, Rumunia, Grecja. Nie mogąc się pogodzić ze stratą Kosowa, Serbowie zdemolowali ambasadę USA, a w Belgradzie doszło do zamieszek. Władze Serbii są podzielone co do rozmów z UE – ówczesny premier Serbii Vojislav Koštunica nie chciał, ze względu na uznanie Kosowa przez część państw UE, rozmawiać o przyłączeniu się Serbii do Unii, podczas gdy ówczesny prezydent Serbii Boris Tadić oznajmił, że rozmowy z UE będą kontynuowane. Jednakże niedługo potem Vojislav Koštunica zrezygnował ze swojego urzędu, doszło również do rozwiązania rządu. W wyniku tego przeprowadzone zostały nowe wybory, po których funkcję premiera objął bezpartyjny Mirko Cvetković. Cvetković zapowiedział kontynuację starań Serbii o akces do Unii Europejskiej, jednocześnie stwierdził, że Serbia nigdy nie uzna niepodległości Kosowa.
W dzień proklamowania niepodległości władze Kosowa oznajmiły, że państwo to zamierza zintegrować się z Europą oraz przyjąć jej wartości moralne. Ze względu na brak środków pieniężnych młode państwo zdane jest w chwili obecnej na pomoc USA. Prezydentem Kosowa został Fatmir Sejdiu, a premierem oskarżany o działalność mafijną Hashim Thaçi. Władze Kosowa i Serbii mówią, że do wojny nie dojdzie, lecz mimo to misja ONZ w Kosowie trwa nadal.
Rozpad Jugosławii a interes Polski
Polska oficjalnie uznała niepodległość wszystkich państw, które odłączyły się od Serbii. Uznała też niepodległość Kosowa, dlatego zwiększono środki bezpieczeństwa w polskiej ambasadzie w Serbii.
Rozpad Jugosławii, wojna w Bośni i Hercegowinie, tragedia w Srebrenicy, konferencja pokojowa w Dayton, rola ONZ w wojnie w Bośni i Hercegowinie, wojna w Kosowie.
1992-1995, była Jugosławia – siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siły NATO – IFOR
UNPROFOR (ang. United Nations Protection Force – Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych) – misja pokojowa na terenie byłej Jugosławii, powołana na mocy rezolucji 743 (1992) z dnia 21 lutego 1992 Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Misja UNPROFOR rozpoczęła się w lutym 1992, zakończona została 31 marca 1995 (misja została przekształcona w trzy samodzielne misje: UNPREDEP, UNCRO). Celem misji było powstrzymanie eskalacji konfliktu, który rozpoczął się w 1991 po rozpadzie byłej Jugosławii.
W marcu 1995 siły UNPROFOR-u składały się z:
 38 599 wojskowych,
 803 policjantów,
 2 017 personelu cywilnego,
 2 615 personelu lokalnego.
Z 38 państw: Argentyna, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Egipt, Finlandia, Francja, Ghana, Hiszpania, Holandia, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kanada, Kenia, Kolumbia, Litwa, Malezja, Nepal, Nigeria, Norwegia, Nowa Zelandia, Pakistan, Polska, Portugalia, Rosja, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Tunezja, Turcja, Ukraina, USA, Wenezuela, Wielka Brytania, Włochy.
Straty ludzkie wyniosły 167 osób.
Bośnia i Hercegowina została nazwana przez W. Stanisławskiego „wspólnym rynkiem prowadzącym ceremonialną politykę zagraniczną”. Często jest też określana jako międzynarodowy protektorat. Istnienie państwa w obecnych granicach i kształcie ustrojowym jest bowiem wynikiem determinacji wspólnoty międzynarodowej. Nie ulega wątpliwości, że wycofanie się społeczności międzynarodowej z państwa, wywołałoby rozkład jego struktur i prawdopodobnie wybuch kolejnej wojny. Jak konieczne było zaangażowanie największych organizacji międzynarodowych (Pakt Północnoatlantycki, ONZ, OBWE) w doprowadzeniu do pokoju w Bośni i Hercegowinie, tak niezbędna była ich obecność polityczna i wojskowa po 1995 r. Podczas wojny odpowiedzialność na sytuację w kraju ONZ przekazywała Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, zaś po niej coraz więcej zadań i misji stopniowo powierzano Unii Europejskiej. Zaangażowanie organizacji międzynarodowych w powojennej Bośni i Hercegowinie jest nawet większe niż podczas konfliktu. Wspólnota międzynarodowa postawiła przed sobą trzy podstawowe zadania do zrealizowania w Bośni –
1.) czuwać nad przestrzeganiem pokoju i prawa przez strony zakończonej wojny
2.) stać na straży przestrzegania cywilnych celów porozumienia pokojowego
3.) włączyć państwo do procesu integracji euroatlantyckiej, zamieniając je w stabilną demokrację.
Podstawowym elementem porozumienia z Dayton było doprowadzenie do zaprzestania walk na terenie Bośni i Hercegowiny, rozbrojenie stron oraz zapewnienie integralności terytorialnej państwa (tzw. militarny aspekt porozumienia w Dayton). Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła 15 grudnia 1995 r. państwa członkowskie Paktu Północnoatlantyckiego do powołania Sił Wdrażających Pokój (Implementation Force – IFOR). Zastąpiły one 20 grudnia 1995 r. Siły Ochronne ONZ (UNPROFOR), rozpoczynając, pod politycznym kierownictwem i kontrolą Rady Północnoatlantyckiej, operację „Wspólny wysiłek”. Pierwszym jej dowódcą został brytyjski generał Sir Michael Walker. Rada Ambasadorów Paktu Północnoatlantyckiego zleciła organom wojskowym Sojuszu przygotowanie planu operacji i wdrożenie go do praktyki. Opracowany plan przewidywał gotowość Paktu Północnoatlantyckiego do realizacji wojskowych elementów planu pokojowego dla Bośni i Hercegowiny i zakończenie misji w ciągu 12 miesięcy. Ustalił również następujące cele operacji:
1. zapewnienie przestrzegania warunków porozumienia pokojowego przez wszystkie strony konfliktu, także poprzez użycie siły;
2. ewakuację sił pokojowych ONZ;
3. prowadzenie działań wojskowych przez Pakt przy użyciu sił implementacyjnych IFOR w ilości 60 tys.;
Dyslokacja głównych sił IFOR trwała do połowy lutego 1996 r. W misji uczestniczyło 16 państw Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz kraje Europy Środkowowschodniej (Republika Czeska, Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia i Słowacja), a także Finlandia, Szwecja, Austria, Egipt, Pakistan i Rosja. Operacja obejmowała trzy fazy, a do jej podstawowych zadań należało:
1. rozpoczęcie procesu wycofywania wszystkich obcych wojsk stron konfliktu w Bośni i Hercegowinie;
2. wyznaczenie i przygotowanie stref rozdzielenia wojsk – stron konfliktu na całym obszarze Bośni i Hercegowiny;
3. oznaczenie pól minowych w strefach rozdzielenia i na pozostałym terytorium Bośni i Hercegowiny;
4. rozpoczęcie dialogu w sprawie budowy środków zaufania;
5. przekazanie listy jeńców wojennych do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża;
6. wycofanie ciężkiego uzbrojenia i pododdziałów sił zbrojnych stron konfliktu do wyznaczonych jednostek podziału Bośni i Hercegowiny;
7. demobilizacja pododdziałów sił zbrojnych konfliktu pozostających poza obszarem jurysdykcji swojego rządu.
W marcu 1996 r. Rada Północnoatlantycka postanowiła, że skoro IFOR wykonały swoje podstawowe zadania wojskowe to powinny wesprzeć cywilne elementy wdrażania pokoju przez ONZ i UE oraz uczestniczyć w ściganiu zbrodniarzy wojennych.
Mimo dużego wysiłku, po niemal rocznej działalności IFOR w Bośni, Rada Bezpieczeństwa ONZ w wyniku analizy sytuacji w Bośni i Hercegowinie, oceniła, że osiągnięte efekty były niewystarczające do ustanowienia trwałego pokoju i wystosowała prośbę do Rady Północnoatlantyckiej o zorganizowanie kolejnej operacji Paktu Północnoatlantyckiego, mającej zapobiec zburzeniu kruchych podstaw pokoju. W październiku 1996 r. państwa grupy kontaktowej zdecydowały o pozostawieniu IFOR w Bośni przynajmniej na cały 1997 rok.
Na uwagę zasługuje to, że w skład tych sił poza wojskami NATO wchodziły również jednostki państw uczestniczących w programie Partnerstwo dla Pokoju oraz państw nieeuropejskich (Egipt, Jordania, Maroko, Malezja, później - Pakistan, Bangladesz). Udział Rosji był przedmiotem osobnego porozumienia między NATO a Rosją.
Celem operacji była kontrola wprowadzenia w życia ustaleń konferencji z Dayton kończącej wojnę w Bośni. Zadaniem sił IFOR w ramach operacji "Wspólny Wysiłek" było bezpieczne wykonanie planu pokojowego. Mieściło się ono w nowej skali potrzeb i problemów z zakresu logistyki, wyposażenia i zdolności operacyjnych. Stronami antagonistycznymi w konflikcie były Federacja Bośni i Hercegowiny oraz Republika Serbska. Wojska NATO kontrolowały także przekazanie pomiędzy stronami kontroli nad spornymi terytoriami oraz rozbrojenie z broni ciężkiej. Pomimo pokojowego charakteru misji, żołnierze IFOR wielokrotnie używali broni w walce. Pierwszą taką sytuacją był atak artyleryjskim 23 sierpnia 1996 na pozycje oddziałów serbskich, prowadzących ataki moździerzowe.
Zgodnie z zapisami aneksu 1A porozumienia pokojowego, operacja "Wspólny wysiłek" była prowadzona przez NATO pod politycznym kierownictwem i kontrolą Rady Północnoatlantyckiej.
Zadania sił IFOR:
 Bezpieczne wykonanie programu pokojowego, który opierał się na postanowieniu z Dayton
 Zapewnienie stałego przestrzegania zawieszenia broni
 Zabezpieczanie przekazywania kontroli na spornych terytoriach
 Doprowadzenie do wycofania się do baz własnego terytorium, sił z uzgodnionych stref rozgraniczających obszary objęte zawieszeniem, oraz zapewnienie rozgraniczenia sił
 Rozbrojenie z broni ciężkiej, przeprowadzenie zbiórki ciężkiego uzbrojenia do parków sprzętu i koszar oraz demobilizacja pozostałych sił
 Kontrola i zapewnienie bezpieczeństwa granicom i terenom przygranicznym
 Stworzenie warunków dla bezpiecznego, uporządkowanego i szybkiego wycofania sił ONZ, które nie zostały przeniesione do IFOR
 Zabezpieczanie dostaw pożywienia
 Kontrolowanie przestrzeni powietrznej nad Bośnią i Hercegowiną
4.) Po wyczerpaniu się mandatu misji w 1996 Rada Północnoatlantycka podjęła decyzję o rozpoczęciu nowej długoterminowej misji pokojowej o kryptonimie SFOR (Stabilization Force). W styczniu 1998 r. zmieniono nazwę tych wojsk na Siły Stabilizacyjne – SFOR (Stabilization Force). Mandatem politycznym operacji SFOR była Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1088 z 12 grudnia 1996 roku. Siły Stabilizacyjne działały w ramach operacji „Wspólna Straż” (Operation Joint Guard), trwającej od 21 grudnia 1996 do 19 czerwca 1998 oraz operacji „Wspólna Kuźnia” (Operation Joint Forge) odbywającej się 20 czerwca 1998 do 2 grudnia 2004. Początkowo misja została zaplanowana na okres 18 miesięcy. Jednak sytuacja była na tyle niestabilna, że 20 lutego 1998 r. Rada Północnoatlantycka wydała na wniosek Rady Bezpieczeństwa ONZ oświadczenie potwierdzające gotowość Paktu Północnoatlantyckiego do dalszego działania. Zapoczątkowało to operację „Wspólna Kuźnia” prowadzoną przez tzw. SFOR II. 16 kontygentów z państw NATO i 19 spoza NATO.
SFOR, tak samo jak IFOR, odpowiadały przede wszystkim za realizację militarnych elementów porozumienia pokojowego. Terytorium Bośni i Hercegowiny podzielono na trzy rejony operacyjne, będące pod kontrolą trzech międzynarodowych dywizji: brytyjskiej, amerykańskiej i francuskiej. Zasadniczym celem operacji było ustanowienie warunków pokojowego istnienia i rozwoju dla trzech narodów Bośni i Hercegowiny. Jednymi z podstawowych zadań mandatowych było patrolowanie strefy rozdzielenia wojsk i likwidowanie nielegalnych punktów kontroli, utrudniających swobodne poruszanie ludności. Kontrolowana była także przestrzeń powietrzna państwa. Stan osobowy jednostek Sił Stabilizacyjnych na początku misji wynosił 24 tys. żołnierzy i stopniowo był zmniejszany, aż do 7 tys. w roku 2004. Brygady rosyjska i nordycko-polska.
Powodzenie misji IFOR pokazuje, że NATO dostosowało się do warunków panujących na świecie po zimnej wojnie i jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo członkom i sojusznikom. Jest to również dowód na "elastyczność" sił zbrojnych Sojuszu i możliwość wysyłania ich poza granice państw członkowskich. Misja pokazuje, że Sojusz jest odpowiednio przygotowany do radzenia sobie z problemami międzynarodowymi.
1995-1996 – UNCRO – Operacja ONZ Przywrócenia Zaufania w Chorwacji.
Operacja Organizacji Narodów Zjednoczonych Przywrócenia Zaufania w Chorwacji United Nations Confidence Restoration Operation
czas działania: marzec 1995 r. - styczeń 1996 r.
Ustanowiona 31 marca 1995 r. na mocy rezolucji S/RES/981 Rady Bezpieczeństwa misja UNCRO zastąpiła siły UNPROFOR w Chorwacji. Żołnierzy i obserwatorów rozmieszczono na obszarach kontrolowanych przez Serbów: zachodniej Slawonii, Krainie i Wschodniej Slawonii. Obserwatorzy stacjonowali również na półwysepie Prevlaka. Mandat UNCRO obejmował zadania polecone w porozumieniu o zawieszeniu broni z 29 marca 1994 r. Ponadto do obowiązków UNCRO należały: pomoc we wprowadzaniu porozumienia gospodarczego z 2 grudnia 1994 r., pomoc we wprowadzaniu rezolucji Rady Bezpieczeństwa dotyczących regionu, udział w kontroli i monitorowaniu granic pomiędzy Chorwacją a Bośnią i Hercegowiną i Chorwacją a Federalną Republiką Jugosławii, pomoc w dostarczaniu pomocy humanitarnej do Bośni i Hercegowiny przez terytorium Chorwacji, nadzór nad demilitaryzacją półwyspu Prevlaka.
Zadecydowano, że UNCRO będzie pełniło tymczasowo funkcje pomocnicze dla regionu w celu stworzenia warunków, które przyczyniłyby się do zawarcia porozumienia zapewniającego terytorialną integralność Chorwacji i gwarantującego prawo i bezpieczeństwo wszystkim żyjącym tam społecznościom. Chorwacka siłowa reintegracja Slawonii i Krainy w maju i sierpniu 1995 r. wyeliminowała potrzebę istnienia UNCRO i rozpoczęto jej wycofanie. Jedynie Wschodnia Slawonia - kontrolowana jeszcze przez Serbów - pozostawała pod nadzorem UNCRO. Jednakże ten problem postanowiono rozwiązać w rozmowach chorwacko - serbskich. Rozmowy te toczyły się przy udziale ONZ i zakończyły porozumieniem z 12 listopada 1995 r. Zapewniało ono pokojową reintegrację w ramach Chorwacji i wzywało Radę Bezpieczeństwa do ustanowienia tymczasowej administracji mającej zarządzać regionem przez okres przejściowy. Wraz z ustanowieniem administracji ONZ mandat UNCRO wygasł 15 stycznia 1996 r.
personel (stan na listopad 1995 r.):
6 581 żołnierzy
194 obserwatorów wojskowych
296 policjantów
+ personel miejscowy.
państwa uczestniczące:
Argentyna, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Egipt, Estonia, Finlandia, Francja, Ghana, Hiszpania, Holandia, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kanada, Kenia, Litwa, Malezja, Nepal, Niemcy, Nowa Zelandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Portugalia, Rosja, Senegal, Słowacja, Stany Zjednoczone, Szwecja, Szwajcaria, Tunezja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania.
siedziba misji: Zagrzeb (Chorwacja)
straty ludzkie: 16 osób
1996-1998 – UNTAES – Tymczasowa Administracja ONZ dla Wschodniej Slawonii, Baranii i Zachodniego Sirmium (Chorwacja).
Tymczasowa Administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wschodniej Slawonii, Baranii i zachodniego Sirmium
United Nations Transitional Administration for Eastern Slavonia, Baranja and western Sirmium
czas trwania: styczeń 1996 r. - styczeń 1998 r.
U źródeł powołania UNTAES leży porozumienie zawarte pomiędzy rządem Republiki Chorwacji a lokalnymi władzami chorwackich Serbów podpisane 12 listopada 1995 r. kończące konflikt zbrojny. Wzywało ono Radę Bezpieczeństwa do ustanowienia tymczasowej administracji we Wschodniej Slawonii, Baranii i zachodniego Sirmium w celu zarządzania prowincją przez początkowy okres 12 miesięcy, możliwy do przedłużenia na następne 12 miesięcy na żądanie którejkolwiek ze stron. Rada Bezpieczeństwa ONZ ustanowiła UNTAES na mocy rezolucji S/RES/1037. Tymczasowa administracja miała pomóc zreintegrować region zgodnie z porządkiem konstytucyjnym Republiki Chorwacji.
personel (październik 1996 r.):
5 009 żołnierzy
95 obserwatorów wojskowych
457 policjantów
+ międzynarodowy personel cywilny i miejscowy
państwa uczestniczące:
Argentyna, Austria, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Egipt, Fidżi, Finlandia, Ghana, Holandia, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kenia, Litwa, Nepal, Nowa Zelandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Rosja, Słowacja, Stany Zjednoczone, Szwecja, Szwajcaria, Tunezja, Ukraina.
tymczasowy administrator:
William Walker (USA)
siedziba misji: Vukowar (Chorwacja)
straty ludzkie: 11 osób
1998 – UNPSG – Policyjna Grupa Wsparcia ONZ dla Wschodniej Slawonii, Baranii i Zachodniego Sirmium (Chorwacja).
Policyjna Grupa Wsparcia Organizacji Narodów Zjednoczonych
United Nations Civilian Police Support Group
czas działania: styczeń - październik 1998 r.
miejsce: Wschodnia Slawonia, Baranja i Zachodnie Sirmium (Chorwacja)
Policyjna grupa wsparcia UNPSG rozpoczęła swą działalność na podstawie rezolucji S/RES/1145 Rady Bezpieczeństwa z 19 grudnia 1997 r. Przejęła ona zadania policyjne od kończącej swój mandat UNTAES. Zadaniami UNPSG było dalsze monitorowanie działalności policji chorwackiej w rejonie Dunaju, ze szczególnym uwzględnieniem problemu powrotu uchodźców. Misja policyjna została ustanowiona na okres 9 miesięcy i po tym czasie zakończyła swoją działalność.
personel (stan na 30 września 1998 r.):
114 policjantów
+ personel cywilny i lokalny
państwa uczestniczące:
Argentyna, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Egipt, Estonia, Finlandia, Francja, Ghana, Hiszpania, Holandia, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kanada, Kenia, Litwa, Malezja, Nepal, Niemcy, Nowa Zelandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Portugalia, Rosja, Senegal, Słowacja, Stany Zjednoczone, Szwecja, Szwajcaria, Tunezja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania
Przedstawiciel Sekretarza Generalnego:
Souren Seraydarian (Syria)
siedziba misji:
Vukovar (Chorwacja)
1992-1995 – UNPROFOR – Siły Ochronne ONZ dla Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Jugosławii (Serbia i Czarnogóra) i Macedonii.
UNPROFOR
Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych
United Nations Protection Force
czas trwania: luty 1992 r. - marzec 1995 r.
miejsce działań: Bośnia I Hercegowina, Chorwacja, Jugosławia (Serbia i Czarnogóra) i Macedonia.
Rada Bezpieczeństwa ONZ rezolucją S/RES/743 ustanowiła siły ochronne UNPROFOR na wstępny okres 12 miesięcy. Siły pokojowe utworzono w celu zapobieżenia eskalacji konfliktu, jaki ogarnął terytorium byłej Jugosławii w 1991 r. UNPROFOR początkowo miał działać w Chorwacji w celu załagodzenia sporu i stworzenia warunków do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa koniecznych do rozpoczęcia rozmów nad rozwiązaniem kryzysu. Mandat UNPROFOR upoważniał go do utrzymywania kontroli nad trzema "strefami ochronnymi ONZ" w Chorwacji wolnymi od zbrojnych ataków i niepokojów. W 1992 r. mandat UNPROFOR powiększono o monitorowanie innych terytoriów (tzw. różowe strefy), pełnienie funkcji granicznych, kontrola przepływu ludności w strefach, nadzór nad demilitaryzacją półwyspu Prevlaka i kontrola tamy Peruca. W toku działań doszły obowiązki wprowadzenia w życie porozumienia rozejmowego zawartego w marcu 1994 r. miedzy rządem Chorwacji a społecznością Serbów.
Po rozszerzeniu konfliktu na Bośnię i Hercegowinę w czerwcu 1992 mandat sił został rozszerzony, a ich kontyngent zwiększony. Od tej pory zadaniem UNPROFOR było także m.in. zapewnienie bezpieczeństwa lotniska w Sarajewie i pomoc w niesieniu pomocy humanitarnej. Wokół pięciu miast bośniackich ustanowiono strefy bezpieczeństwa ONZ pod nadzorem sił pokojowych, wprowadzono strefę zakazu lotów, ochraniano konwoje z pomocą humanitarną. UNPROFOR wspierał także działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców.
Siły Ochronne ONZ miały prawo używać siły jedynie w samoobronie i w odpowiedzi na ataki na strefy bezpieczeństwa, jak też współpracować z siłami NATO w działaniach powietrznych. UNPROFOR sprawował nadzór nad wprowadzeniem porozumienia o zawieszeniu broni pomiędzy rządem Bośni i siłami bośniackich Chorwatów w lutym 1994 r. Monitorował także ustalenia o zawieszeniu broni negocjowane przez rząd Bośni i siłami bośniackich Serbów, które weszły w życie 1 stycznia 1995 r. W Macedonii UNPROFOR rozmieszczony został jeszcze w grudniu 1992 r. w celu zapewnienia stabilności i bezpieczeństwa. 31 marca 1995 r. Rada Bezpieczeństwa postanowiła przekształcić UNPROFOR na 3 oddzielne misje, jakkolwiek pozostające ze sobą w łączności.
personel (marzec 1995 r.):
38 599 wojskowych
803 policjantów
684 obserwatorów ONZ
2 017 międzynarodowego personelu cywilnego
2 615 personelu lokalnego
siedziba misji:
Zagrzeb (Chorwacja)
straty ludzkie:
167 osób
Więcej informacji:
1995-1999 – UNPREDEP – Siły Zapobiegawcze ONZ – zastąpienie UNPROFOR w Macedonii.
Siły Zapobiegawcze Organizacji Narodów Zjednoczonych
United Nations Preventive Deployment Force
czas trwania: marzec 1995 r. - luty 1999 r.
Siły UNPREDEP ustanowiono 31 marca 1995 r. rezolucją S/RES/983 Rady Bezpieczeństwa w celu zastąpienia sił UNPROFOR w Macedonii. Mandat UNPREDEP pozostał w zasadzie ten sam: monitorowanie i zapobieganie wszelkim zagrożeniom dla pokoju i stabilizacji na obszarze Macedonii. Po zakończeniu mandatu UNCRO i UNPROFOR siły UNPREDEP uzyskały status niezależnej misji, kontrolowanej bezpośrednio przez centrum ONZ w Nowym Jorku. Nie zmieniło to jednak struktury i sił i mandatu. UNPREDEP kontrolował sytuacje wzdłuż granic Macedonii z Jugosławią i Albanią, współpracował z cywilnymi agencjami działającymi w regionie. W 1995 r. siły te dysponowały 24 stałymi pozycjami obserwacyjnymi wzdłuż 420 km linii granicznych Macedonii i 33 tymczasowymi stanowiskami. Przeprowadzano dziennie blisko 40 patroli granicznych.
Siły Zapobiegawcze ONZ utrzymywały bliską współpracę z misją OBWE w Skopje i misją Komisji Europejskiej w Macedonii. Ustanowiły także robocze kontakty z centrum działań NATO w Kosowie. W lutym 1999 r. mandat UNPREDEP nie został odnowiony i funkcje sił zapobiegawczych zakończyły się.
personel (stan na luty 1999 r.):
1 049 żołnierzy
35 obserwatorów wojskowych
26 policjantów
203 personelu cywilnego i lokalnego.
państwa uczestniczące:
Argentyna, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Kanada, Czechy, Dania, Egipt, Finlandia, Ghana, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kenia, Nepal, Nowa Zelandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Portugalia, Rosja, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Ukraina, Stany Zjednoczone.
Specjalni Przedstawiciele Sekretarza Generalnego:
Henryk Sokalski (Polska) 1995-1998,
Fernando Valenzuela-Marzo (Hiszpania) 1998-1999.
siedziba misji:
Skopje (Macedonia)
straty ludzkie:
4 osoby
1996-2002 – UNMOP – Misja Obserwacyjna ONZ na Półwyspie Prevlaka (Chorwacja).
Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych na Półwyspie Prevlaka
United Nations Mission of Observers in Prevlaka
czas trwania: luty 1996 r. - grudzień 2002 r.
Misja UNMOP została ustanowiona 1 lutego 2002 r. zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa S/RES/1038 z 15 lutego 1996 r. i zastąpiła działającą wcześniej misję UNCRO. Obszarem działania był półwysep Prevlaka w Chorwacji, gdzie nadzorowano zdemilitaryzowany obszar, sporny pomiędzy Chorwacją a Jugosławią.
Do zadań misji UNMOP należało również utrzymywanie łączności z lokalnymi władzami poprzez regularne spotkania, co miało dopomóc w redukcji napięcia, zapewnieniu pokoju i bezpieczeństwa oraz tworzenia zaufania pomiędzy stronami konfliktu. Szef Obserwatorów Wojskowych utrzymywał także kontakty z władzami w Zagrzebiu i Belgradzie.
personel:
28 wojskowych obserwatorów
3 personelu cywilnego
6 personelu lokalnego.
państwa uczestniczące:
Argentyna, Bangladesz, Belgia, Brazylia, Czechy , Dania, Egipt, Finlandia, Ghana, Indonezja, Irlandia, Jordania, Kenia, Nepal, Nowa Zelandia, Nigeria, Norwegia, Pakistan, Polska, Rosja, Szwajcaria, Ukraina.
Szefowie obserwatorów:
pułkownik Göran Gunnarsson (Szwecja) styczeń - listopad 1996 r.
pułkownik Harold Mwakio Tangai (Kenia) listopad 1996 r. - lipiec 1998 r.
pułkownik Graeme Williams (Nowa Zelandia) lipiec 1998 r. - wrzesień 2001 r.
pułkownik Rodolfo Sergio Mujica (Argentina) wrzesień 2001 r. - grudzień 2002 r.
siedziba misji:
Cavtat (Chorwacja)
1995-2002 – UNMIBH – Misja ONZ w Bośni i Hercegowinie.
W drugiej połowie lat 90-tych, operacje takie jak UMBIH w Bośni i Hercegowinie oraz UNMIK w Kosowie działały wspólnie z NATO, Unią Europejską, oraz Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).
Kiedy misja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Bośni i Hercegowinie (UNMIBH) zakończyła operacje w grudniu 2002 roku sfinalizowano najbardziej obszerną reformę policji jaka kiedykolwiek została przedsięwzięta przez ONZ. UNMBIH wyszkoliła 17000 silnej krajowej policji. Oprócz utrzymania wewnętrznego bezpieczeństwa siłom tym udało się ograniczenie przemytu, handlu narkotykami i handlu żywym towarem.
UNMIK - Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie
Początek misji - czerwiec 1999 r.
W obliczu dramatycznych zdarzeń w byłej Jugosławii. Narody Zjednoczone podjęły działania mające na celu ochronę ludności cywilnej i polityczne rozwiązanie konfliktu. W lutym 1992 decyzją Rady Bezpieczeństwa powołano siły UNPROFOR (UN Protection Force). Rzeczpospolita wydzieliła na ich potrzeby jednostkę o sile 900 żołnierzy (w tym 5 kompanii piechoty). Była to pierwsza jednostka operacyjna w historii polskiego udziału w operacjach pokojowych. Wypełniała zadania mandatowe w okolicy Krajiny; monitorowała „rejon odpowiedzialności” (patrole, kontrola dostępu, punkty obserwacyjne), ochraniała ważne obiekty i konwoje humanitarne, kontrolowała wycofanie wojsk i grup paramilitarnych Serbów, monitorowała pracę miejscowej milicji. Zakres zadań zmienił się wraz z powołaniem specjalnych sił UNCRO (UN Confidence Restoration Operation in Croatia). Należało wówczas prowadzić obserwację ciężkiego uzbrojenia i zabezpieczać spotkania emisariuszy walczących stron. Wkrótce stan batalionu przekroczył 1100 żołnierzy a w ramach wyodrębnionych w Macedonii sił UNPREDEP (UN Preventive Deployment Force) działało kilkunastu funkcjonariuszy polskiej Straży Granicznej.
UNPROFOR (United Nations Protection Force). Nowym etapem zaangażowania Polski w misje pokojowe ONZ, był udział w zapewnianiu pokoju w byłej Jugosławii. Tu też nasi żołnierze wystąpili po raz pierwszy
w charakterze operacyjnym, patrolując obszar nadzorowany, chroniąc ważne instalacje, eskortując konwoje humanitarne, itd.
Misja trwała od kwietnia 1992 do maja 1995 roku, tak więc polski batalion służył w ramach UNPROFOR, a potem UNCRO przez trzy lata.
Następnie w ramach NATO wszedł w skład sił Brygady Nordycko-Polskiej IFOR.
UNMIK Kosowo 1 +125 obserator + CivPol
OSCE b. Jugosławia 1991-1994 4