Polityka społeczna w radomskim.

Wstęp
Każdy subregion ma dla siebie charakterystyczne cechy i parametry społeczno-ekonomiczne decydujące o jego konkurencyjności, które decydują o wdrażaniu konkretnych działań przyjętych i realizowanych przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych. Polityka społeczna to również dziedzina nauk społecznych zajmująca się teorią polityki społecznej. Polityka społeczna można rozpatrywać jako dyscyplinę naukową (różne problemy społeczne) przedmiotem badań jest wiele aspektów. Wykazuje powiązanie z socjologią, demografią, ekonomią, politologią, historią. Instytucje, które służą poprawie naszej egzystencji oraz jako praktyczną działalność uprawnionych do tego podmiotów, realizującą jej cele i zadania.Przedmiotem polityki społecznej są potrzeby związane ze strefą bytu jak:- Wyżywienie- Mieszkanie- Pomoc Materialna w przypadku zdarzeń losowych oraz potrzeby sfery pozamaterialnej związane ochroną zdrowia, edukacją działalnością kulturalną, rekreacyjną a także potrzeby o charakterze psychospołecznym jak satysfakcje z pracy, uznanie, poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego.Nauka o polityce społecznej znajduje zastosowanie przy konstruowaniu programów gospodarczych i społecznych partii politycznych a wyborcy oczekują ich realizacji w zgodzie z deklaracjami przedwyborczymi. Polska przyjęła w Konstytucji model społecznej gospodarki rynkowej. W zakres zainteresowań polityki społecznej wchodzą zagadnienia prawne, polityczne, socjologiczne, ekonomiczne w następujących obszarach:
polityka demograficzna (ludnościowa) i polityka rodzinna
polityka edukacyjna (oświatowa)
polityka kulturalna
polityka ochrony zdrowia
polityka mieszkaniowa
polityka migracyjna
polityka zatrudnienia (przeciwdziałanie bezrobociu, kształtowanie płac i warunków bezpieczeństwa pracy)
polityka zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej
polityka ochrony środowiska naturalnego
polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii.
Podregion radomski obejmuje osiem powiatów w południowej części województwa mazowieckiego o łącznej powierzchni 705371 ha, zamieszkany przez 733.123 osoby według stanu z 31 grudnia 2004 roku. Obszar ten jest wyjątkowo zróżnicowany pod względem potencjału społeczno-gospodarczego i ilości placówek kulturalnych. Głównym ośrodkiem tego obszaru jest Radom, który jako miasto przemysłowe i były ośrodek województwa został wyjątkowo dotknięty skutkami transformacji po 1990 roku. Procesy adaptacyjne wielkich przedsiębiorstw państwowych do wymogów gospodarki rynkowej okazały się nader złożone i wywołały wtórną grupę negatywnych symptomów w różnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego. Kumulacja tych negatywnych zjawisk i procesów wywołała zmiany traumatyczne , które szczególnie ujawniają się na poziomie lokalnym i subregionalnym W literaturze światowej tak gwałtownymi zmianami cywilizacyjnymi zajmowali się m.in. Gh. Both”a, , E. Durkheim, który wprowadził pojęcie “anatomii społecznej”, wywołanej przez procesy uprzemysłowienia oraz przedstawiciele Szkoły Chicagowskiej ( R. Parka, H. Lyndów, L. Warnera ), a także R. Dahrendorf. W swoich badania wypracowano kilkadziesiąt definicji polityki społecznej. Dla potrzeby niniejszego referatu przyjmę ujęcie dwóch definicji:
Według Wacława Szuberta polityka społeczna jako celowe oddziaływanie państwowych związków zawodowych i innych organizacji, na istniejący układ zmierzających do poprawy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia.
Według Juliana Auleytnera polityka społeczna jako działalność państwa i samorządowych organizacji pozarządowych, których celem jest wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych.
Wśród wielu celów polityki społecznej możliwe jest wyróżnienie:
~bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie)
~inwestycje w człowieka – tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej)
~ład społeczny – jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej
~życie rodzinne – akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.
Polityka społeczna zajmuje się każdą istotną dla organizacji życia publicznego kwestią społeczną, tj. każdym zjawiskiem, które na masową skale stanowi o braku komfortu życia społecznego i może okazać się dotkliwe dla potencjału osobowego społeczeństwa. Brak zapobiegania narastającym problemom społecznym może prowadzić do upośledzenia poszczególnych środowisk i kategorii ludności (np. marginalizacji) oraz konfliktami zakłócającymi funkcjonowanie społeczeństwa.
Problem zjawiska traumy w Radomiu i dwudziestu innych miast w procesie transformacji porównał i opisał Andrzej Lipiński , gdzie zwrócił uwagę: na deformacje związane ze ” spadkiem aktywności reprodukcyjnej społeczeństwa i jej bezpośrednimi następstwami: odkształceniem piramidy wiekowej, narastającą falą odpływu migracyjnego, wzrostem liczby rozwodów, poziomu zgonów, wystąpieniem zjawiska nadumieralności przed osiągnięciem wieku emerytalnego itd.” Poza tym w swoich badaniach uwzględnił wpływ tradycyjnej kultury oraz zachowania ukształtowane w obrębie wielkiej rodziny , silnie zakorzenionej w środowisku wiejskim.
Radom był biegunem wzrostu dla całego subregionu. Jego degradacja administracyjna i przemysłowa ma bezpośredni wpływ na negatywne procesy w całym subregionie. W nieznacznym stopniu procesy te są neutralizowane w powiatach garwolińskim ze względu na bliskie położenie w stosunku do Warszawy i kozienickim mającym większe dochody wynikające z lokalizacji Elektrownii “KOZIENICE”.
Średnia w podregionie radomskim liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wyniosła 64. Stąd niepokojącym jest niski przyrost naturalny tj.0.52 i duża liczba mieszkańców powyżej 65 roku życia tj.99482 osób co dowodzi o starzeniu się społeczeństwa. Te negatywne procesy są pogłębiane przez degradację rodzin.
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych ludności na pobyt stały podregionu radomskiego jest ujemne i wynosi ogółem -1437, z czego napływ wyniósł 6619, a odpływ 8056. Powyższe ruchy wynikają głównie z problemu niedoinwestowania budżetowego podregionu , gdzie średnia inwestycyjna na mieszkańca wynosi 311,58 złotych według 2004 roku, a wynikało to głównie z niskich dochodów, które są pochodną z rentowności gospodarki subregionu. Nieco lepiej przedstawiało się to w przedsiębiorstwach w których na koniec 2004 roku wydatkowano 701 619 tysięcy złotych z czego w przemyśle wydatkowano 468 372 tysiące złotych, w budownictwie – 5 297 tysiące złotych, handlu – 65 253 tysiące, transport, gospodarka magazynowa i łączność – 86 475 tysiące złotych, pośrednictwo finansowe – 15 461 tysięcy złotych, obsługę nieruchomości i obsługę firm – 27 563 tysiące złotych. Niedoinwestowanie i otwarcie granic było przyczyną wzrostu migracji zagranicznej w celu zarobkowym. Dodatkowym problemem subregionu jest niski poziom wykształcenia.
W konsekwencji powyższych problemów subregion charakteryzuje się wysokim bezrobociem, które na koniec 2005 roku wynosiło 81 673 osoby według rejestrów Powiatowych Urzędów Pracy z czego 42 037 osób zamieszkiwało wsie. Spośród bezrobotnych zarejestrowanych 23 162 osoby do momentu rejestracji nie pracowały, a 7 055 osób zostało zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy. Zaledwie 11 760 osób posiadało prawo do zasiłków. Według płci więcej mężczyzn niż kobiet pozostaje na bezrobociu. Powyższe dane przedstawiają stan zarejestrowany, ale bardzo znaczący jest problem bezrobocia ukrytego, które stanowią osoby nie zarejestrowane lub posiadające nierentowne małe gospodarstwa rolne lub firmy gospodarcze i ich stan jest swego rodzaju wegetacją natomiast potencjał ekonomiczny jest nieefektywnie wykorzystany. Ewidentnym tego przykładem jest rozdrobnienie gospodarstw rolnych , których w subregionie jest 93 377 z czego 73 201 powyżej 1 ha.. Średnia wielkość gospodarstwa rolnego w subregionie radomskim wynosi niespełna 4,5 ha.
Niekorzystna sytuacja na rynku pracy w subregionie radomskim, której wyrazem jest skala bolesnego społecznie i marnotrawionego ekonomicznie bezrobocia, wymaga zastanowienia się nad racjonalnymi metodami przeciwdziałającymi jego rozwojowi i tworzenia skutecznych i trwałych trendów jego likwidacji czy zmniejszenia.Rzeczywistość empirycznie wykazała, że dotychczas stosowane metody i instrumenty polityki społecznej, a w szczególności polityki rynku pracy, nie były adekwatne do sytuacji masowego bezrobocia i jego specyfiki, gdyż nie umożliwiały powrotu na rynek pracy, a także nie zapewniały bezpieczeństwa socjalnego osobom bezrobotnym i nie chroniły ich odpowiednio przed deprywacją potrzeb. Tendencje ujawniające się na rynku pracy powodują konieczność przewartościowania działań, w tym uwzględnienia:
1) lokalnych warunków i czynników mogących przeciwdziałać bezrobociu,
2) genezę powstania bezrobocia,
3)predyspozycje i możliwości bezrobotnych, itp., itd.,
Rozwój subregionu, a jego rezerwy i możliwości społeczno-gospodarcze.
Geneza Polityki Regionalnej: wiąże się ze światowym kryzysem gospodarczym mającym miejsce na przełomie lat 20 i 30 XX wieku wówczas ekonomista Keynes pragnąc wyprowadzić gospodarkę Brytyjską z Kryzysu stworzył podstawy interwencjonizmu państwowego czyli czynnego oddziaływania państwa kapitalistycznego na gospodarkę. Głównymi formami interwencjonizmu państwowego we współczesnym świecie są zamówienia rządowe, subwencje budżetowe, gwarancje rządowe, polityka podatkowa, celna, pieniężna, kredytowa, ustalanie stopy procentowej, ustalanie cen minimalnych na produkty rolne, gromadzenie rezerw państwowych. Udział rządu w różnych programach badawczych, rozwojowych, inwestycyjnych.
Istotą skuteczności podniesienia konkurencyjności subregionu jest optymalizacja wykorzystania wszystkich czynników produkcyjnych, w tym zaangażowania wszystkich podmiotów, mogących przyczynić się do pokonania utrudnień w tworzeniu pożądanych warunków do efektywnej absorpcji kapitału generującego ekonomiczną i społeczną atrakcyjność subregionu.Aby to osiągnąć należy w pierwszej kolejności wykorzystać istniejące rezerwy. W warunkach subregionu radomskiego największymi rezerwami będącymi do wykorzystania bez znaczących nakładów kapitałowych jest rolnictwo i czynnik ludzki, które powinny wygenerować kapitał niezbędny do absorpcji środków unijnych w celu podniesienia wykształcenia, zmiany stylu życia, poprawy warunków bytowych i podniesienia cywilizacyjnego lokalnych społeczności, a następnie wdrożenia nowoczesnych technologii oraz poprawy infrastruktury, gdyż głównymi celami wspólnotowej polityki spójności jest wspieranie inwestycji w infrastrukturę i zasoby ludzkie poprzez:
~ukierunkowanie działań na rzecz wsparcia dla regionów słabiej rozwiniętych,
~stworzenie środowiska innowacyjności, opartego na wykwalifikowanej sile roboczej, badaniach naukowych i rozwoju oraz społeczeństwie informacyjnym,
~zdefiniowanie strategii interwencji, niezbędnej dla zapewnienia skutecznego wykorzystania środków z Funduszy Strukturalnych oraz zmniejszenia różnic rozwojowych i uniknięcia ryzyka nadmiernej koncentracji,
~zmniejszenie przepaści w rozwoju zasobów ludzkich, wyeliminowanie, poważnego w przeszłości, niskiego poziomu kwalifikacji dorosłej siły roboczej, wyzwaniem jest szybkie dostosowanie siły roboczej do nowoczesnej gospodarki rynkowej,
~umacnianie demokracji lokalnej, rozwoju partnerstwa oraz rozwoju efektywności gospodarczej,
~rozwój innowacji w organizacji pracy i zarządzania ludźmi,
~motywowanie do wdrażania nowych technologii w małych i średnich firmach oraz rozwój wiedzy i dostępu w zakresie informatyki, telekomunikacji, przekazywania informacji, ~poprawę współdziałanie między firmami, szczególnie małymi oraz centrami badawczymi, uniwersytetami i podmiotami publicznymi,
~wzrost inwestycji, które mają na celu ograniczenie zniszczeń dokonywanych przez przemysł, rolnictwo i gospodarstwa domowe, co oznacza, w szczególności, budowę urządzeń oczyszczania ścieków pochodzących zarówno z przemysłu, jak i gospodarstw domowych, ~stworzenie łatwiejszego dostępu do narzędzi społeczeństwa informacyjnego.
Rolnictwo w subregionie radomskim obok tradycyjnych upraw rolnych specjalizowało się w uprawie owoców miękkich, tytoniu, lnu, maku i konopi. Były to najbardziej rentowne działy upraw, które w wyniku zmian rynkowych wynikających z integracji europejskiej i liberalizacji dostępu do rynku uległy radykalnemu ograniczeniu lub całkowitej likwidacji czego przykładem jest brak upraw lnu, maku i konopi. Uprawy te w wielu przypadkach pozwalały utrzymywać minimalną opłacalność prowadzonej działalności rolniczej, szczególnie w mało areałowych gospodarstwach rolnych. Uprawy te wymagały dużego udziału pracy ludzkiej przy obróbce i przygotowaniu do sprzedaży zbiorów.
Istotnym czynnikiem rozwoju regionalnego jest aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza wyrażająca się w decyzjach gospodarczych państwa, pojedynczych osób bądź też korporacji międzynarodowych. Czynniki zewnętrzne w postaci np.: decyzji politycznych mogą stymulować rozwój regionów, zmieniać jego strukturę wewnętrzną bądź przyczyniać się do jego upadku. Np. intensywny rozwój przemysłu surowcowego w okresie gospodarki centralnie planowanej lub też likwidowania niektórych zakładów w wyniku decyzji podjętych przez międzynarodowe korporacje. Ważnym elementem współpracy w polityce regionalnej jest kształtowanie elementów otoczenia w jakim działają przedsiębiorstwa. Jest to preferowanie rozwoju usług dla przedsiębiorstw, infrastruktury tzw. Lekkiej obejmującej szkolnictwo wyższe, edukację, ochronę zdrowia, usługi finansowe, bankowe itp.